Zam ve ithalat politikasıyla tarımda 2022 daha zor geçecek

ALİ EKBER YILDIRIM / TARIM DÜNYASINDAN

Dün açıklanan 2021 yılı enflasyon verilerine bakıldığında yapılan yanlışların faturasının ne kadar ağır olduğunu bir kez daha gördük. Türkiye İstatistik Kurumu'nun çok tartışılan ve makyajlı verilerine göre, Aralık 2021 tüketici fiyat endeksinde yani enflasyonda yüzde 13,58 oranında artış kaydedildi. Yıllık enflasyon ise yüzde 36,08 oldu.

Gıda enflasyonu çok daha yüksek, yıllık bazda yüzde 43,80 oranında artış gösteren gıda fiyatları sadece 2021 Aralık ayında yüzde 15,99 oranında arttı.

Üretici fiyat endeksi ise yıllık yüzde 79,89 artarken, Aralık ayında yüzde 19,08 arttı. Bunun anlamı, önümüzdeki aylarda bu yüksek enflasyonun devam edeceği yönünde. Buna bir de yeni zamlar eklenince, gerçekten de 2022 yılı çok zor bir yıl olacak.

Tarım sektörü dış etkenlere çok açık bir üretim alanıdır. Açıkta yapılan üretim, ani hava değişikliklerinden, iklime bağlı felaketlerden doğrudan etkilenir. 2021 yılında yaşanan kuraklığın etkisi ile buğday, arpa, nohut, mercimek gibi birçok üründe ciddi üretim kayıplarına neden oldu. Buğdayda son 14 yılın, arpada son 32 yılın en düşük üretimi gerçekleşti. Fiyatlar aldı başını gitti. Hasat zamanı ton başına 2 bin 250 lira olarak açıklanan ekmeklik buğday fiyatı iki katından daha fazla artarak 5 bin liraya kadar yükseldi. Arpada 1750 lira olarak açıklanan alım fiyatı 4 bin liranın üzerine çıktı. Bugün marketlerde kilosu 20 liranın altında bakliyat ürünü kalmadı.

Yeni yıla girerken daha bu dışsal faktörleri yani kuraklığı, hava değişimini, don, sel, fırtına, aşırı yağış, aşırı sıcak gibi felaketleri hesaba katmadan yapılan zamlar, tarımda 2022'nin çok zor geçeceğini gösterdi.

Mazotun litresi 13 liraya dayandı. Kimyevi gübrelerin tonu ortalama 14-15 bin lira. Daha yüksek fiyatlı olanlar da var. Bir römork hayvan gübresi bile bin lirayı geçti. Sulama için kullanılan elektrik yapılan zamlarla kullanılamaz noktaya geldi. Devletin kontrolündeki elektrik, doğalgaz, mazot gibi temel girdilerin fiyatını artıran hükümet, tarımda üretimin bitişine seyirci kalıyor. Bu temel girdilerde fiyatlar artınca otomatik olarak tüm ürünlerde, fiyatlar artıyor.

Çiftçi, gübre, mazot gibi temel girdilerdeki yüksek zamlar nedeniyle sonbahar ve kış ekimlerini yeterli düzeyde yapamadı. Bazı çiftçiler, "ilkbaharda ekim yaparım" diye kışlık ekim hiç yapmadı. Bazıları ekim alanlarını daralttı. Ekim yapanlar gübre kullanamadı veya çok az kullanabildi. Hepsinin umudu ilkbahardaydı. Fakat daha yılın ilk günü mazot, doğalgaz, elektriğe gelen zamlar o umutları da tüketti. Yapılan bu yeni zamlar gübre, ilaç, tohum başta olmak üzere birçok girdinin fiyatını artıracak. Üretim yapmak daha da zorlaşacak. Litresi 13 liraya mazot, kilosu 14-15 liraya gübre alacaksınız, bunun üzerine tohumu, ilacı, işçiliği ekleyeceksiniz ve bu fiyatlarla ürünü kaça mal edip kaçtan satacaksınız? Çiftçinin işi gerçekten çok zor.

Yeni elektrik zammıyla çiftçi sulama yapamayacak noktaya geldi. Elektriğe 150 kilovatsaate kadar yüzde 52 daha fazla tüketene yüzde 127 oranında zam yapıldı. Tarımsal sulama abonelerine yapılan zam yüzde 92. Yani sadece sulamadan dolayı çiftçinin elektrik faturası yaklaşık iki katına çıkacak. Birçok çiftçi bu fiyatlarla kuyudan su çekemeyecek durumda. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli'nin ikide bir sosyal medyada paylaştığı baraj yapımı, milleti suyla buluşturma projeleri, milleti zamla buluşturma projesine dönüştü.

Sadece tarımsal sulamadan dolayı tarım ürünleri, gıda ürünlerinin fiyatlarında ciddi artışlar olacak. Bu faturayı ödeyemeyecek çiftçiler üretimden vazgeçecek ve üretim azalınca fiyatlar daha da yükselecek. Sadece çiftçi değil, tüketici çok ağır bedeller ödeyecek.

Dövizdeki dalgalanma, hükümetin elektrik, doğalgaz, akaryakıt zamları çiftçinin üretim maliyetlerini dolayısıyla tüm gıda ürünlerinde fiyat artışına neden olacak. Doların 18 liraya kadar tırmandırılması ile fiyatlar zaten çok arttı. Sonrasında doların 10 liraya kadar düşürülmesi ile fiyat düşüşü beklenirken, hükümetin zam yapması bu beklentileri tamamen boşa çıkardı. Fiyat düşüşü bir yana bu zamlarla fiyatlar daha da hızlanarak artacak. Döviz de yeniden artış trendine girdi.

Bitkisel üretim yapanlar için gübre, mazot, enerji fiyatlarındaki zamlar maliyeti artırırken, hayvancılık yapanlar için en önemli girdi olan yemde fiyat artışları kaçınılmaz olacak. Hem içerdeki bu girdi fiyatlarının artışına bağlı olarak hem de yem hammaddelerinin yüzde 60'ının ithalatla karşılanması nedeniyle yem fiyatlarındaki artış devam edecek. Hayvancılık yapmak artık her geçen gün daha zor olacak. Yem fiyatları artarken üreticinin karkas et ve çiğ süt fiyatlarının aynı oranda artmaması nedeniyle hayvancılıkta yeni bir darboğaza girilebilir.

Tarımsal üretimdeki maliyetlerin artışı, lojistik, satış ve diğer maliyet artışları nedeniyle 2021'de olduğu gibi 2022'de de gıda fiyatlarının enflasyonun üzerinde seyretmesi bekleniyor. Tüketiciler daha yüksek fiyata gıda ürünleri almak zorunda kalacak.

Yine tarımsal üretimdeki düşüşe paralel olarak ithalatın da devam etmesi bekleniyor. Özellikle hububat ve bakliyat ürünleri başta olmak üzere Türkiye, en azından yeni hasat dönemine kadar yani Haziran ayına kadar buğday, arpa, mercimek, ayçiçeği, mısır, soya ve benzeri ürünleri ithal etmek zorunda.

2021 yılının son gününde 31 Aralık'ta Resmi Gazete’nin 3. mükerrer sayısında yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile hububat ürünlerinde uygulanan sıfır gümrük vergisi uygulaması 31 Aralık 2022 tarihine kadar uzatıldı. Bu karar bile hükümetin 2022'de ithalat politikasını sürdüreceğini gösteriyor.

Özetle, tarımda üretim yerine ithalat politikası, destek yerine zam politikası uygularsanız daha yılın başında moralinizi bozmak istemem ama tarımda 2022 yılı 2021'den de daha zor bir yıl olacaktır.

Dün açıklanan enflasyon verilerine bakıldığında yıllık enflasyon yüzde 36,08 olurken, 2022 bütçesinde tarım desteklerinde yapılan artış 2021 bütçesine göre yüzde 12.5 oldu. Yani enflasyon artışının üçte biri kadar artış yapıldı. Çiftçi enflasyona ezdirildi. Tarıma 2022 bütçesinden 22.8 milyar lira doğrudan destek ödemesi yapılacak.

Hem girdi fiyatları, maliyetler hızla artarken hem de çiftçiye ödenecek desteklerde ciddi düşüş olacak. Üretici desteğinin ciddi oranda erimesi üretimi olumsuz etkileyecek faktörlerden birisi olacak.

Toprak Mahsulleri Ofisi, un, yem regülasyonu için piyasaya "ucuz" hammadde yani buğday, arpa ve mısır satışı yapıyor. Normal şartlarda bu ürünler iç piyasadan tedarik edilir ve piyasaya öyle müdahale edilirdi. Fakat üretimdeki düşüş nedeniyle Toprak Mahsulleri Ofisi'ni ithalat ofisine çeviren Hükümet, bu müdahaleyi ithal ürünlerle yapıyor. 24 Haziran 2021'den bu yana Toprak Mahsulleri Ofisi, 8 kez arpa ithalat ihalesi, 7 kez buğday ithalat ihalesi yaptı. Ofis, yüksek fiyattan ithal ettiği buğday, arpa ve mısırı ucuza satarak un, ekmek, bulgur ve yem fiyatlarındaki artışı önlemeye çalışıyor. Fakat bunu yeterince yapamadığı görülüyor. Bu müdahaleye rağmen fiyatlar artıyor.

Ofis, Ocak 2022’de 1milyon 220 bin ton hububat satışı yapacağını ilan etti. Yeni yıla zamla başlayan Ofis, buğday satış fiyatına yüzde 23, arpa fiyatına ise yüzde 24 zam yaptı. Toprak Mahsulleri Ofisi, Aralık ayında tonunu 2 bin 50 liraya sattığı arpayı Ocak'ta 2 bin 550 liraya satışa çıkardı. Ekmeklik buğdayda fiyat 2 bin 625 lira ile 2 bin 675 liradan, 3 bin 225 lira ile 3 bin 275 liraya çıkarıldı. Makarnalık buğdayda ise 3 bin 200 lira ile 3 bin 250 lira arasında olan satış fiyatı 3 bin 900 lira ile 3 bin 950 liraya yükseltildi. Mısır satış fiyatı da 2 bin 500 liradan 2 bin 950 liraya çıkarıldı.

Kaynak: Dünya Gazetesi