Buğdayda korkutan senaryo

Son haftalarda dünyanın en büyük gündem maddesi Rusya-Ukrayna gerilimi oldu. Rusya-Ukrayna sınırında tırmanan gerilimi azaltmak için diplomatik çabalar gösterildi. Ancak bu çabalar henüz savaş tehdidini ortadan kaldırmadı. Rusya ve Ukrayna dünya tahıl ihracatında en önemli oyuncular arasında yer alırken, mevcut gerilim, başta buğday ve mısır olmak üzere tarımsal emtialarda arz endişelerini artırıyor. Kuzey Amerika’da mahsul beklentisinin dürülmesi de fiyatlara etki ediyor. Bazı uzmanlar, olası bir sıcak savaşın hem fiyatları artıracağı hem de küresel bir gıda krizine neden olabileceği konusunda uyarıyor.

Chicago buğday vadeli işlemleri, dünyanın tahıl deposu olarak gösterilen Rusya ile Ukrayna geriliminin etkisiyle yükseliyor. Kuzey Amerika'da daha düşük üretim beklentileri de buna eklenince fiyatlar kile başına 8 doları aştı. Buğdayda aylık yükseliş yüzde 6 oldu.

Rabobank Tarımsal Emtia Araştırma Birimi Direktörü Carlos Mera, iki ülkenin devasa tahıl ihracatına dikkat çekerek, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal ettiği bir senaryoda hububat fiyatlarının kolaylıkla iki katına çıkabileceği yorumunda bulundu. Olası bir işgalin küresel gıda piyasası üzerindeki etkisi hakkında ki raporunda analist şu tespitlere yer verdi:

“Bu sezon Rusya 35 milyon ton, Ukrayna ise 24 milyon ton ihracat yapıyor. Toplamda 59 milyon ton dünya ihracatının yüzde 29'una tekabül ediyor. Bu miktarda buğdayın çekilmesinin fiyat etkisi ciddi olacaktır. Buğday fiyatları, USDA'nın 8.8 milyon ton olarak tahmin ettiği piyasada görülen 2021/22 açığına bağlı olarak 2021'de yüzde 21 arttı. Şimdi uluslararası pazardan bunun 6 kat daha fazla buğdayın çıkmasının etkisini hayal edin. Bu durumda, buğday fiyatları kolaylıkla iki katına çıkabilir ve özellikle Karadeniz buğdayının en büyük ithalatçıları olan Türkiye, Ortadoğu ve Kuzey Afrika'da arzı güvence altına almak için bir mücadeleye neden olabilir.”

Rusya merkezli danışmanlık şirketi SovEcon'un başkanı Andrey Sizov, Wall Street Journal'a verdiği demeçte, Ukrayna-Rus sınırından uzaklaşmayan ve Ukrayna'nın tarımsal altyapısına yalnızca küçük hasar veren sınırlı bir çatışmanın bile fiyatları 10 ila 20 arasında artırabileceğini söyledi.

ABD Tarım Bakanlığı'na göre, Rusya ve Ukrayna birlikte küresel buğday ihracatının yüzde 29'unu oluşturuyor. Dünya tahıl üretiminin yaklaşık yüzde 10'u Rusya'da yapılırken, Ukrayna üretimi dünya üretiminin yüzde 3'ünü oluşturuyor. Dünya buğday ihracatı lideri Rusya, geçtiğimiz sezon 38,5 milyon ton buğday sattı. Rusya'nın 2021-2022 sezonunda küresel pazarlara 34 milyondan fazla buğday tedarik etmesi bekleniyor. Son on yılda hububat ihracatçıları listesinde üst sıralara tırmanan Ukrayna, 2021-2022 sezonunda buğdayda 3., mısırda 4. ihracatçı olmayı hedefl iyor. Bu sezon Ukrayna'nın küresel buğday ihracatının yüzde 12'sini, mısırın %16'sını, arpanın yüzde 18'ini ve kolza tohumunun ise %19'unu karşılayacağı tahmin ediliyor.

ABD Tarım Bakanlığı, Şubat ayında yayınlanan Dünya Tarımsal Arz ve Talep Tahminleri raporuna göre, 2021-22 pazarlama yılında küresel buğday ihracatı tahminini 204.4 milyon tondan 206.7 milyon tona çıktı. Hindistan’ın buğday ihracat beklentisi 5.25 milyon tondan 7 milyon tona, Kanada’nın beklentisi 15 milyon tondan 15.2 milyon tona çıktı. Arjantin'in buğday ihracatı 13.5 milyon tondan 14 milyon tona revize edildi. Bu üç ülke, küresel arz sıkılığının ortasında büyük oyuncular olarak ortaya çıkıyor. ABD Tarım Bakanlığı, ABD ve Ukrayna'dan buğday ihracatı tahminini düşürdü. Ukrayna'nın buğday ihracatındaki düşüş, olumsuz hava koşulları ve Ukrayna ile Rusya arasındaki gerginliğin artması nedeniyle limanların kapanmasından kaynaklanıyor.

Karadeniz’in ihracatındaki azalma nedeniyle özellikle Ortadoğu ve Afrika’nın buğday alımları için Avustralya’ya yönelmesi bekleniyor. Bunun da daha yüksek lojistik maliyetler nedeniyle buğday ithalat faturalarını yükseltebileceği belirtiliyor.

Kaynak: Dünya (Evrim Küçük)